Pierwszy polski kodeks drogowy powstał w 1918 r. Prawo o ruchu drogowym jest niezwykle ważne dla zapewnienia bezpieczeństwa kierowców, pieszych i rowerzystów. Z czego się składa i jakie czynniki wywarły największy wpływ na kształt przepisów? Dowiesz się z zawartych poniżej informacji.
Historia prawa o ruchu drogowym
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., polski system prawny potrzebował reorganizacji, a w wielu aspektach, tworzenia przepisów całkowicie od zera. Przykładem tej drugiej sytuacji jest konieczność uregulowania prawnego ruchu pojazdów mechanicznych na publicznych drogach. Częściowo korzystano w tym przypadku z kodeksów drogowych obowiązujących przed wojną, jeszcze pod zaborami. Ostatecznie wydany akt prawny Ministra Robót Publicznych można jednak uznać za oryginalny i w pełni dostosowany do polskich warunków. Te, w porównaniu do m.in. krajów Europy Zachodniej były bardzo skromne. Posiadaliśmy stosunkowo niewiele utwardzonych dróg i zaledwie kilka tysięcy pojazdów, z których znaczną część stanowiły dorożki konne (zaliczane wówczas w przepisach do grona pojazdów mechanicznych). Pierwsza historyczna Ustawa Prawo o ruchu drogowym miała jednak przede wszystkim regulować sytuację w dobie rozwoju motoryzacji i pojawiania się coraz większej liczby pojazdów na drogach.
Czego dotyczyło pierwsze polskie prawo o ruchu drogowym? Przede wszystkim regulowało, jakie pojazdy mogą poruszać się po drogach, a jakie nie. Zwrócono uwagę na minimalne wyposażenie pojazdów (np. hamulce, sygnał dźwiękowy, oświetlenie), a także na ich sposób poruszania się (nie mogły emitować zbyt dużego hałasu czy zbyt dużej ilości dymu). Z czasem, przepisy doczekały się licznych nowelizacji, kodeks drogowy dostosowywany był do pojawiania się nowych konstrukcji pojazdów, mogących poruszać się z wyższą prędkością. Przykładowo, jazda z prędkością powyżej 20 km/h wymagała montażu w pojeździe specjalnego reflektora dalekiego zasięgu. Występowały też różne limity prędkości dla pojazdów, w zależności od technologii wykonania ich kół. W 1922 roku wprowadzono prawo jazdy, do którego uzyskania konieczne było odbycie kursu, pierwsze tablice rejestracyjne i oficjalny zakaz prowadzenia samochodów pod wpływem alkoholu (początkowo traktowany dość pobłażliwie).
Ustawa Prawo o ruchu drogowym – z czego się składa?
Obecnie obowiązującą ustawą w polskim prawodawstwie, regulującą ruch drogowy, jest ta z 20 czerwca 1997 r. Jej oficjalna nazwa to „Prawo o ruchu drogowym”. Ustawa bywa nazywana kodeksem drogowym, co z prawnego punktu widzenia jest błędem. Nazwa jednak na tyle rozpowszechniła się w języku potocznym, że bywa wykorzystywana nawet w oficjalnych komunikatach ministerialnych czy publikacjach naukowych.
Ustawa Prawo o ruchu drogowym to tak naprawdę jeden z aktów składających się na przepisy ruchu drogowego w Polsce. Jej postanowienia powinny być spójne (w istocie występuje tu kilka nieścisłości) z ogólnymi zasadami wprowadzonymi przez Konwencję wiedeńską o ruchu drogowym, ratyfikowaną jeszcze przez władze PRL w 1988 r. Konwencja powstała, aby ujednolicić główne zasady poruszania się po drogach w wielu krajach, umożliwiając swobodne przemieszczanie się pojazdów poza granicami swojego państwa. Kolejnym ważnym aktem prawnym, składającym się na polskie prawo o ruchu drogowym jest Ustawa z 5 stycznia 2011 r., dotycząca kierujących pojazdami. Wprowadziła ona kilka ważnych zmian i dodatkowych restrykcji do treści Ustawy z 1997 r. Na ostateczny kształt kodeksu drogowego wpływ mają także liczne rozporządzenia ministerialne, dookreślające konkretne aspekty prawne ujęte w Ustawie Prawo o ruchu drogowym oraz Ustawie o kierujących pojazdami. Są to przykładowo wytyczne w zakresie przeprowadzanie kontroli ruchu drogowego oraz karania za naruszenia przepisów.
Dlaczego prawo o ruchu drogowym jest tak ważne?
Przepisy kodeksu drogowego są podstawą dla zapewnienia bezpieczeństwa osób poruszających się po drogach publicznych. Dotyczą zarówno osób korzystających z pojazdów mechanicznych, jak i pieszych oraz rowerzystów. Odgórne ustalanie zasad kodeksu drogowego pozwala państwu na kontrolę m.in. nad tym, jakiego typu pojazdy poruszają się po drogach oraz w co są wyposażone. Pozwala także regulować ruch, poprzez nakładanie kar na kierowców, niedostosowujących się do przepisów. Mimo powszechnej praktyki łamania przez kierowców części zapisów kodeksu drogowego, większość podstawowych zasad jest zachowywana, co pozwala zachować ład i płynność ruchu na odpowiednim poziomie. Ważnym obowiązkiem państwa oraz jego organów jest także utrzymanie infrastruktury drogowej w odpowiednim stanie, zapewniającym bezpieczeństwo korzystania z niej. Ta kwestia również regulowana jest przez niektóre zapisy prawa o ruchu drogowym.
Dobrym przykładem argumentu przemawiającego za koniecznością istnienia spójnego kodeksu drogowego jest sytuacja na drogach w krajach, w których tego typu przepisy obowiązują w bardzo ograniczonym zakresie (np. niektóre państwa afrykańskie czy azjatyckie). Lata doświadczeń w budowaniu spójnego prawodawstwa dotyczącego ruchu drogowego przemawiają na korzyść krajów wysoko rozwiniętych. Mimo to, większość państw boryka się z wciąż wysokim wskaźnikiem wypadków oraz kolizji w ruchu drogowym. Fakt ten wskazuje na konieczność dalszych prac nad kodeksem drogowym i wprowadzania nowych restrykcji, także pod kątem obowiązkowego wyposażenia nowych samochodów.